Een van de beste kenners van de flora rondom ’s-Hertogenbosch is Rob de Vrind. Hij schrijft er elk jaar een verslag over. Onderstaand artikel is ingekort, de volledige versie is te vinden op www.bosschemilieugroep.nl toestand flora.
In 2012 begon het voorjaar extreem vroeg. Voor 1 april stonden de Pinksterbloemen al in bloei. Ik heb nooit geweten dat er zo veel Slanke sleutelbloemen in Rosmalen staan. Prachtig. Begin mei was weer erg koud.
Het begint altijd op de dijk bij de Moerputten. Er stonden in 2008 jaar wel 80 exemplaren van Gulden sleutelbloem en in 2011 370 bloeistengels. In 2012 stonden ze er wel maar ik heb ze niet goed kunnen tellen. Hopelijk wordt een keer de enorme bramenstruik weggehaald. Daarnaast breiden de distels zich enorm uit. Een slechte zaak. Toch zag de dijk er in 2012 prima uit. Later stond ook de Stijve wikke in bloei, tezamen met Aardaker. De soorten weten zich goed te handhaven maar de dijk verruigt enorm en afmaaien is hard nodig. Er staat ook Hemelsleutel en een oude appelboom (vol prachtige appels) die ik altijd over het hoofd had gezien.
Aan de noordkant zet de ontwikkeling zich op een positieve manier door. In 2009 waren er al zes exemplaren van de Rietorchis te aanschouwen en in 2012 maar liefst 54! Ook op het geplagde deel aan de noordwest zijde komen al Rietorchissen voor: 20 in 2012. Aan de oostzijde ging het in 2011 niet zo goed met de Rietorchissen in 2012 wel. De Kruipende moerasweegbree, die uiterst zeldzaam is, kwam in 2008 op wel vijf plaatsen voor maar in 2009 en 2010 nog maar op één. In 2011 en 2012 weer op drie plekken. In 2009 kwam er weinig Moeraskartelblad voor maar in 2010, 2011 veel. In 2012 nog meer en prachtig tussen uitbreidende Grote ratelaar. Daarnaast Waterviolier, Krabbescheer, Grote Boterbloem en Moerasmuur. De Spaanse ruiter doet het heel goed.
Het Veenmelkvioolje deed het niet geweldig in 2009, maar 6 exemplaren. Het beter aan droogte aangepaste Hondsviooltje kwam in grotere aantallen voor. Moeras- en hondsviooltje staan door elkaar op het NO veldje, naast Bevertjes. Moeraswolfsmelk heb ik in 2012 op enkele plekken gezien.
Het grasje Bevertjes komt zowel aan de noord- als zuidkant voor en stond er in 2012 goed bij.
De vlinder het Gewone pimpernelblauwtje was in 2009 in grote aantallen te aanschouwen. Ze breidt zich uit richting de Spoordijk. Ook in 2012 waren ze er nog.
Op het nieuw geplagde deel aan de noord-west zijde waren naast de Rietochissen (15-20) ook te zien Grote boterbloem (veel en prachtig), Naaldwaterbies, Grote waterweegbree, Grote egelskop, Moerasrolklaver, Pitrus en Mattenbies. Moeraswederik heb ik niet meer waargenomen. Veel sloten bevatten Waterviolier, Kikkerbeet, Holpijp en de droge stukken staan vol met gewoon Biggenkruid. In mei stonden de velden vol met Grote ratelaar en ook Moeraskartelblad was er overdadig te zien. Er stond ook veel Echte koekoeksbloem. In 2010 en 2011 stond er Herfstbitterling (Rode lijst 4). De plant is nog nooit het binnenland van Nederland is waargenomen. In 2012 waren ze (bijna) allemaal verdwenen en heb ik er geen één meer in bloei gezien. Daarnaast staat ook Bleekgele droogbloem, Moeraswolfsklauw (Rode lijst 3) en Rondbladig en Kleine zonnedauw. Op vele plekken begint nu ook het prachtige Echte duizendguldenkruid op te komen en ook de eerste Blauwe knoop samen met Dop- en Struikhei is er te zien.Een andere nieuwe soort in de Moerputten is de Kleverige ogentroost, een plant die wat lijkt op de Grote ratelaar.
Ondanks de restauratie van de pijlers van de brug is de Steenbreekvaren behouden gebleven. Een mooi succes van Staatsbosbeheer.
Langs het nieuwe knuppelpad staat Grote watereppe, Gelderse roos, Waterviolier, Melkeppe, Moeraswolfsmelk,
In het Bossche Broek stonden in 2009 nog enkele exemplaren van Vogelmelk. In 2011 nog 2 en 2012 niet gezien. Naar mijn idee bloeide er veel minder Moeraskartelblad en Koekoeksbloem dan vorig jaar. Ook weinig veenpluis. Het leek er op dat door het weer de grassen de overhand hadden en er weinig bloemen te zien waren. Net als in de Moerputten bloeit er ook Kleverige ogentroost en de soort doet het zelfs goed. Op het pad staat ook Stijve ogentroost. Ook is er een vindplaats van wel honderd Riet- en Vleeskleurige orchissen. Draadrus staat er nog op de meer open natte plekken. In 2011 stonden in een berm drie Rietorchissen te bloeien. In 2012 heb ik ze niet meer gevonden. De Beemdkroon was ik kwijt in 2010 maar stond er weer in 2011. Ook in 2012 weer verdwenen. De Dotterbloem zie je steeds minder. Met Wateraardbei gaat het goed maar de sloot waar hij mooi te zien was, is gedempt. Ook de Lange erepijs is er al jaren te zien en ook in 2011 en 2012. Het Veenpluis breidde zich in 2009 uit en dat is een teken van verzuring. Het is een mooi gezicht maar eigenlijk een minder goed teken; in 2012 heb ik ze bijna niet gezien. Op de dijken komt veel Bont kroonkruid voor naast Vijfdelig- en Muskuskaasjeskruid. Ook staat er Aardaker.
In het Bossche Broek zuid (Landgoed de Pettelaar) kwam ik voor het eerst Dubbelloof tegen, naast prachtige Koningsvarens. Voor het eerst heb ik in ‘de Meer’ ook de Moeraslathyris gezien naast veel Poelruit, Wateraardbei, Moeraskruiskruid, Moeraskartelblad en Spaanse ruiter.
Langs het Drongelens kanaal is Veldkruidkers erg op zijn retour; in 2012 niet meer waargenomen. Men kan er nog wel de zeldzame Rozetkruidkers vinden.
Vanwege de verlegging van het Drongelens kanaal heb ik in 2009 een aantal planten verplaatst. Hoewel er richting het sluisje vele Steenanjers hebben gestaan kan ik ze niet een meer vinden. De Grote ereprijs doet het wel goed, maar het maaibeleid moet beter want in de bloeitijd maait men er de oevers. Dit is doorgegeven aan de gemeente.
Bij Crèvecoeur stond in 2009 massaal Brede ereprijs te bloeien. Een prachtig gezicht. In 2012 stonden er nog wel, maar niet meer zoveel als in 2009. Er lagen koeien op. Wel waren er weer veel Kaardebollen te zien, bijvoorbeeld op de plek waar vroeger de sluis lag.
Voor 2009 stond in de Koornwaard Brede ereprijs nog maar op twee plekken. In 2010 en 2011 stond hij op nog maar één plek en in 2012 niet meer gezien. Ook Wilde tijm is verdwenen. Vermeldenswaardig is Springzaadveldkers, Geoord en Knopig helmkruid en Groot warkruid. Ruige weegbree stond er in 2011 prachtig bij totdat Rijkswaterstaat er natuurlijke oevers ging aanleggen. Waarschijnlijk hebben ze dat niet overleefd. In 2011 en 2012 niet meer gezien. Alweer een gevoelige slag in de biodiversiteit rond 's-Hertogenbosch. Toch stond in 2012 nog één exemplaar op een geheel andere plek, namelijk op de dijk langs het pad. Ook Veldsalie doet het niet best. Er staan maar enkele bloeiende pollen. In 2009 was de beweiding er te gering en 2010 juist te veel. Er hebben ooit vele tientallen exemplaren gestaan. In 2011 nog maar op één plek. In 2012 is er niet beweid tot eind juni en stond er Veldsalie op zes plaatsen! Karwijvarkenskervel wordt steeds gemaaid nog voordat ze bloemen kunnen vormen. Waarschijnlijk staan er nog wel een hoop. Ook in 2012 toen het weiland voor het maaien er fantastisch bij lag. Eén zee van gele bloemen maar de Karwijvarkenskervel was al weer gemaaid voordat ie in bloei kon komen. Dat gebeurde drie keer achter elkaar. Ook is er nieuwe soort aangewaaid: Wilde marjolein. Er staat één grote pol die er ook al stond in 2008 en 2009 is er een bij gekomen op het talud van een krib. In 2010 konden de koeien erbij en kwam hij niet in bloei. In 2011 was hij ook maar op één plek te zien maar in 2012 was er een tweede en derde vindplaats. Langs het water bevindt zich ook nog enkele groeiplaatsen van Kleine aster. Er bestaan ook vindplaatsen van Vogelmelk (24x) en Zacht vetkruid. Voor het eerst stond er ook Grote bevernel in 2011 maar in 2012 niet meer gezien. Wel was Grote kaardebol een nieuwkomer. Langs het water is de Blauwe waterereprijs regelmatig te zien. De Knikkende distel siert de open stukken op en regelmatig kom je Goudhaver en Kamgras tegen. Ook staat er sinds lang weer Grote engelwortel. Regelmatige gasten zijn Kattendoorn, Moerasadoorn, Echte valeriaan, Glad walstro, Rivierkruisdistel, Moeraskruiskruid, Boerenwormkruid, Muskuskaasjeskruid.
Op een aantal kribben staat Groot warkruid. Ook Heggendoornzaad komt meer voor. In het najaar kwam ik er ook nog Rode ogentroost tegen, een soort die ik nog nooit in 's-Hertogenbosch had gezien.
In 2011 constateerde ook Jan Maassen dat het ooibosje in de Koornwaard zich mooi aan het ontwikkelen is. Op de bomen komen goed ontwikkelde gemeenschappen van bladmossen voor die zeer specifiek zijn voor zachthoutooibossen. Soorten: Uiterwaardenmos, Riviersterretje, Halve maantjesmos (levermos) en Gewoon viltsterrenmos. Ook de Bevers zijn er de laatste tijd erg actief en vellen al behoorlijk grote bomen. Eind 2012 heeft men alles gerooid en is men zelfs met zwaar materieel over de meest mooie graslanden gereden. Triest om te zien. Men heeft getracht de Bevers te verplaatsen.
In de Uiterwaarden Maaspoort zag ik in 2009 voor het eerst Kleine bevernel. Ook in 2012. De Vogelmelk deed het er goed in 2010 met meer dan 100 exemplaren; in 2011 30. In 2012 ook aanwezig maar niet geteld. Verder gezien: Heggedoornzaad, Mierikswortel, Groot warkruid, Pastinaak, Blauwe waterereprijs, Zwanenbloem, Brede wespenorchis, Guldenroede en Kransmunt.
Bij Bokhoven staat de Weidekervel (Rode lijst 1) nu nog maar op één plek. Er was met de gemeente overeengekomen pas laat te maaien. Maar net als in 2012 maaide men weer te vroeg!. Op 15 september lag alles plat en op een omgemaaide stengel kroop vertwijfeld de rups van een Koninginnepage. Door de slechte zomer waren de planten nog niet klaar met zaadzetting. Men had nog later moeten maaien en waarschijnlijk is niet maaien nog beter.
Langs de dijk bij het wieltje is weer Karwijvarkenskervel waargenomen op de plek waar zich ooit de hoofdmacht bevond. Na de dijkverzwaring was alles verdwenen maar dit jaar is het eerste exemplaar weer teruggekeerd. In 2012 stonden er drie exemplaren. Helaas ook weer te vroeg gemaaid. Er staat ook Gewone agrinonie. De plant staat ook verderop langs het kanaal, naast enkele pollen met Grasklokjes. De bermen zijn rijk aan Cichorei.
Aan de voet van de dijk (aan de westkant) heeft men aan natuurontwikkeling gedaan en daarvoor stukken afgegraven. Daar staat nu heel wat Echt duizendguldenkruid en Kleine aster. Soorten die je niet veel tegenkomt. Ook Kruipend zenegroen is er te aanschouwen. Op andere afgegraven stukken bij de kastelen staan Kroontjeskruid, Gele kamille, Rolklaver en een Kleine aster.
Bij het wieltje staat langs de Maas Stalkruid maar daarvan zowel witte als roze exemplaren en het wieltje zelf bevat Zwanenbloemen.
Bij het Veerhuis staat onder aan het talud de Kleine pimpernel (Rode lijst 4) en ook Wit vetmuur.
De Tripmadam (Rode lijst 3) is weer prachtig te zien langs het kanaal Henriettewaard. Langs de het fietspad in de polder staan prachtige Grote pimpernellen, Karwijvarkenskervel, Knoopkruid en Grasklokjes.
Langs de Franse Wielen staat de Grote watereppe, Zwanenbloemen, Moerasrolklaver, Blauwe waterereprijs, Blauw Glidkruid, Watermunt, Akkermunt en Kransmunt. Verder velden vol Akkerdistels, Veldzuring en Jacobskruiskruid. De natuur is er echt in ontwikkeling naast de runderen, de paarden en de grote groepen Canadese ganzen die er zitten. Uiteraard kan men er ook Roodborsttapuit, Puttertjes en Kneutjes tegenkomen.
Op de Heiniswas Hartgespan (Rode lijst 1) verdwenen en ook Genadekruid (Rode lijst 1) heb ik er nooit meer gezien. In 2012 stond er weer één exemplaar van Hartgespan te bloeien! Langs de Aa achter Hintham kwam ik ook een exemplaar tegen. Het beheer in de Heinis is dramatisch en de pracht van weleer is grotendeels verdwenen. Wel staat er Gekielde dravik en Stinkende Balote. De Springbalsemien woekert er weelderig. Voor het eerst stond er Vingerhoedskruid en kwam ik Rechte ganzerik tegen, een plant die je niet vaak ziet. Het talud van de dijk bij het meest oostelijke wiel is door wanbeheer nu compleet begroeid met enorme, ondoordringbare braamstruiken.
Bij de Groote Wielenvond ik in 2011 twee exemplaren Moeraswederik en vier Voszeggen naast broedende kluten, die drie jongen hebben gekregen.
Langs de Binnendieze staat natuurlijk massaal Klein Glaskruid (Rode lijst 4) maar ook zie ik steeds meer plaatsen met Tongvaren (beschermd). De Gele helmbloem doet het ook prima. In 2007 is ook de Steenbreekvaren weer aangetroffen (aan de brede Haven). Dit jaar is er een nieuwe vindplaats aangetroffen door Johan Mees bij de Zusters van Orthenpoort.
