Natuurherstel Brabantse vennen - Het Karregat

Put sNoord-Brabant heeft in totaal 600 vennen binnen haar grondgebied en is daarmee een echte vennenprovincie. Die vennen vervullen een zeer belangrijke functie in de natuur als leefgebied voor veel planten- en diersoorten. Bovendien zijn ze prachtig om te zien, zowel in de zomer als in de winter. Maar het gaat slecht met de vennen. Zij worden bedreigd door de zogenaamde 3 V’s: verdroging, verzuring en vermesting, waardoor de biodiversiteit in de vennen vermindert en de gezondheid van de bodems verslechtert. Daarom heeft de provincie in 2019 € 2.000.00,- budget beschikbaar gesteld om het tij te keren. In dit artikel wordt het Karregat, ook wel nieuwe Karreput genoemd, als voorbeeld van het herstel van een ven beschreven.

Betrokkenheid IVN

IVN ’s-Hertogenbosch heeft het natuurgebied Karregat rond de eeuwwisseling ‘geadopteerd’ als onderzoeksgebied (monitoren van flora en fauna) en kleinschalig landschapsbeheer. Door die grote betrokkenheid is er regelmatig contact tussen IVN en Brabants Landschap, dat eigenaar is van het gebied. Zo werd IVN Landschapbeheer al in 2020 geïnformeerd over het plan om het ven in het Karregat grondig te gaan herstellen en konden wij de uitvoering daarvan in het najaar 2021 op de voet volgen.

Natuurgebied Karregat

Het Karregat, inclusief rond het jaar 2000 nieuwe ingerichte deel (compensatie voor de verbreding van de A59), is met een totale oppervlakte van ongeveer 30 ha (60 voetbalvelden) een relatief klein natuurgebied. Het bestaat uit de volgende biotopen: bos, eikenhakhoutwallen, heide, stuifduin, zeer schraal grasland en een ven. Het nieuwe deel (voormalige landbouwgrond) omvat grasland dat ten dele omzoomd wordt door een aangeplante strook zogenaamd bos- en haagplantsoen met o.a. meidoorn, sleedoorn, wilde roos, wilde appel, veldesdoorn, hazelaar en brem. Verder zijn er voor de bijna uitgestorven en dus bedreigde knoflookpad twee amfibieënpoelen gegraven. Door deze grote biodiversiteit is het Karregat een waar natuurpareltje.

Het ven: ontstaan en ontwikkelingen

Het ven is geen natuurlijk ven, maar is ontstaan door de aanleg van de spoorlijn ’s-Hertogenbosch-Nijmegen in het einde van de 19e eeuw. Omdat er in het spoorwegtraject lage stukken lagen die bij overstromingen van de Maas onder water konden komen staan, werd op die plekken de spoordijk verhoogd met zand uit een stuk ‘woeste grond’ (zo werd dat destijds genoemd). Dat gebeurde met paard en kar. Door de afgravingen ontstond er een gat. Vandaar de naam Karregat.

We zetten nu de klok 100 jaar vooruit.

Aan het einde van de 21 eeuw kwam het natuurgebied in bezit van het Brabants Landschap. In 2004 zijn er natuurherstelwerkzaamheden uitgevoerd, o.a. het ten dele plaggen van het ven. In 2017 is er weer een klein deel van het ven geplagd.

Het doel van het plaggen is verschraling van de bodem en weer ruimte geven voor de kwetsbare plantensoorten zoals Waterlobelia, Wolfsklauw, Oeverkruid en Zonnedauw, die allen een vochtige en voedselarme bodem vereisen.

Bedreigingen

Zoals in de inleiding al is vermeld vormen de 3 V’s: verdroging, verzuring en vermesting de grote bedreigingen voor de flora en fauna in het ven.

Verdroging: Het ven wordt voornamelijk gevoed door regenwater. Door de droge zomers, vooral de laatste jaren, maar ook door onttrekking van het grondwater door de landbouw én de bomen die aan de rand van het ven staan, vallen er in de zomer steeds vaker grote delen van het ven droog. Zie de grafiek Waterstanden.

Verzuring: De bladeren van de bomen vallen in het najaar in de randen van het ven. Vooral het looizuur van de eikenbladeren veroorzaken verzuring van de bodem.

Vermesting: De afgevallen bladeren van de bomen rondom het ven vormen in de loop ven de tijd een steeds dikkere strooisellaag. Dat strooisel verteert en de vrijkomende voedingsstoffen spoelen in het ven, dat daardoor te voedselrijk wordt. Alle drie de V’s vormen dus een bedreiging voor de eerde genoemde pioniersoorten op een voedselarme bodem. Wat zou de oplossing kunnen zijn?

Project natuurherstel vennen

Brabants Landschap heeft een subsidieaanvraag bij de provincie ingediend. De professionele Bosgroep Zuid heeft een plan van aanpak voor het herstel van het ven opgesteld, de noodzakelijke vergunningen (o.a. kapvergunning) geregeld en op locatie voorlichtende communicatie naar het publiek verzorgd.

Vervolgens zijn er verschillende gespecialiseerde aannemers ingeschakeld om de geplande werkzaamheden uit te voeren. Achtereenvolgens zijn de bomen rondom het ven gekapt, de stammen en takken afgevoerd en opgestapeld. De stammen gaan naar de meubel- en papierindustrie. Een deel van de takken is ter plekke versnipperd en gaat als biobrandstof naar een energiecentrale. Daarna is de voedselrijke strooisellaag verwijderd (plaggen) en als meststof afgevoerd naar nabij gelegen landbouwgrond (transport over grotere afstanden is zeer kostbaar). Als laatste stap zijn rondom het ven op de geplagde oevers zware takkenrillen als blokkades aangelegd om inloop door de mens tegen te gaan en zo beschadiging van de ontwikkeling van de nieuwe kwetsbare natuur te voorkomen.

Tot slot is op de geplagde oevers en hellingen van de duinen kalk en steenmeel gestrooid om die geschikt te maken voor stuifzandvegetatie en heide en zodoende ook op het landdeel de biodiversiteit te bevorderen.

Stapel stammen naaldhout

 Plaggen 3Ril rondom ven

 

Wat is/doet het IVN?

IVN 's-Hertogenbosch
IVN 's-Hertogenbosch is een vereniging met als doel natuur- en milieu-educatie.

Actieve vrijwilligers
IVN 's-Hertogenbosch bestaat uit actieve vrijwilligers. Onze vereniging kent zowel volwassen leden als jeugdleden.

Wat staan we voor?
Wij willen iedereen stimuleren de natuur te ontdekken rond de thema's beleving en educatie.

 

button lid worden button lid worden
button lid worden button lid worden button natuurbeleving voor bijzondere groepen

Facebook logo 150   facebookbutton

 

   

Contact met IVN 's-Hertogenbosch e.o.