E-Sangher, de nieuwsbrief van IVN -s-Hertogenbosch april 2020

Activiteiten afgelast

In verband met het corona-virus gaan de publieksactiviteiten in ieder geval tot 28 april niet door. Of we na deze datum de activititeiten weer kunnen opstarten is op dit moment onduidelijk.De basisnatuurcursus van dit voorjaar is afgelast. De vogelcursus eindigt met twee lessen op papier en excursies van de vogelcursus worden wanneer dat weer mogelijk is ingehaald.

We houden u via deze nieuwsbrief en via onze website op de hoogte als we weer kunnen beginnen met groepsactiviteiten. In deze nieuwsbrief dus weinig aankondigingen van activiteiten, maar des te meer natuurverhalen en natuurtips om binnen of buiten van te genieten. 

Groen om te doen

Met #groenomtedoen biedt het IVN je graag inspiratie om corona-proof te genieten van de natuur. Veilig, vrolijk en makkelijk om thuis, in je tuin of op je balkon uit te voeren. Elke dag vind je op deze website een nieuwe groene tip! De topper is de tip met het broeikasje, leuk om te doen met kinderen. 

Jazzy tjiftjaf

In deze corona-tijden mogen we gelukkig nog wel af en toe om de hoek de natuur in. Bij mij is 'om de hoek' de Herven en de Heinis, een klein natuurgebiedje middenin de stad, een mooie oude Maasdijk tussen Orthen en Rosmalen. De dichter Bloem dichtte al 'En dan: wat is natuur nog in dit land? / Een stukje bos, ter grootte van een krant, / Een heuvel met wat villaatjes ertegen' en zo iets is de Heinis. Er is een klein bosje met wat berken en eiken en de 'heuvel met wat villaatjes ertegen' is dan de dijk. Maar het landschap is eeuwenoud met oude wielen die getuigen van hoog water, kruiend ijs en dijkdoorbraken;  wil je er meer over weten, lees dan het artikel over de Heinis op onze website. Maar het landschap verandert ook en een van de nieuwigheden zijn de hoge abelen op de dijk. Op een waterkerende dijk staan natuurlijk nooit bomen, veel te gevaarlijk, maar hier hoeft de dijk geen water meer te keren. De tjiftjaf houdt wel van die abelen en van wilgen en je vindt hem dan ook overal op de Heinis. Saaie vogel, alleen tjif-tjaf-tjif-tjaf-tjif-tjaf…  (of zilp-zalp-zilp-zalp-zilp-zalp… op z'n Duits), maar vergis je niet, de tjiftjaf kent meer afwisseling dan je denkt. Bij D'n Boerderij op de Herven (het begin van mijn wandeling) horen we iedere dag een 'jazzy' tjiftjaf: tjif tjiddi tjaf - tjif tjiddi tjiddi tjaf - tjif tjiddi tjaf tjaf, lekker ritmisch met dat 'tjiddi' ertussen. Even verderop (tegenover Herven 55) hoor ik: tjif tjief tjaf- tjif tjief tjaf- tjif tjief tjaf tjief tjaf, met een hoger 'tjief' als tweede noot. Als je dat eens opschrijft, dan herken je de individuen na een tijdje, vooral onze jazzy tjiftjaf zal ik niet snel vergeten.

Ferd Sauter  foto Titia van Heusden waarneming.nl

Natuurverhalen

Ook een jazzy tjiftjaf gehoord, een mierenhoop bekeken, een wolzwever in de tuin of iets anders meegemaakt in de natuur? Stuur een kort verhaal (mag ook een verhaal van lang geleden zijn) naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. en laat anderen meegenieten van je natuurbeleving. Zo kunnen we toch nog een beetje samen de natuur beleven.

Nationale bijentelling

Op 18 en 19 april is de Nationale Bijentelling. Meedoen is makkelijk: je telt een half uur vliegende beestjes in je tuin, op het balkon of in de buurt en vult je resultaten in op nederlandzoemt.nl. Wat kun je doen om bijen in je tuin te krijgen?

Word wijs

Ja, dat willen we allemaal wel.  Toch!   

Salomo, een bekende bestuurder uit het Oude Testament, haalde veel kennis uit de natuur, en van hem was de spreuk: "Ga naar de mieren, luiaard, kijk hoe ze werken en word wijs."

Dat advies maar eens opgevolgd. Vandaag even vol ontzag en bewondering een koepelnest van de Rode Bosmier bezocht en bewonderd. Wat zijn die hummeltjes mooi. Met 2 prachtige bandjes over het achterlijf. Een stemmig rood middenlijf. En een sierlijke kop met nog sierlijkere antennen. En wat een gekrioel, door en over, en naast elkaar. Een figuurlijke mierenhoop. Gestructureerde chaos. Zijn de individuen wel te onderscheiden in die massa. Een kijkje van boven geeft een beeld van een rustgevende chaos. Ik heb gekeken hoe ze werkten zoals door Salomo geadviseerd. Het totaal levert een beeld van superactiviteit. Als je een individu volgt zie je bedachtzaamheid. Al veel geleerd. Maar ben nog niet wijs.

Als je dan nog wat gaat lezen over mieren, word je nederig. Want op alles waarvan je denkt dat de mens het heeft bedacht, hebben de mieren eeuwen voorsprong. Landbouw en veeteelt kennen de mieren al lang. Bestrijden van aanvallers van vee, kennen ze ook. Helaas kennen ze ook oorlog en slavernij en het roven van kinderen. Ook hebben ze centrale verwarming en centrale luchtverversing. Ze doen eigenlijk ook aan bosbouw. En kennen volksverhuizingen. Kortom, kijkend naar de mieren hoe ze werken en informatie zoekend over mieren, is de conclusie dat niets menselijk de mieren vreemd is.

Inspirerende leuke dieren. Mooi ook. Die bosmieren dan. Als binnenkort de zwarte wegmier zijn plek onder de tegels in de tuin verlaat en weer in colonne de keuken, de schuur of nog erger de kamer komt binnen marcheren, ben ik dan nog steeds onder de indruk van de mieren? Heb ik dan nog respect? Kan ik de neiging onderdrukken om lokdoosjes te kopen? Of zoek ik de gaatjes waar door ze naar binnen komen? Plak die af met plakband? Of haal ik alle tegels uit de tuin? Wat is wijsheid? Nog meer naar mieren kijken en er over lezen!

Nog een belangrijk weetje: binnen een straal van 50 meter rond een mierenkoepel van de bosmieren worden bomen nooit door rupsen kaalgevreten. Kleine prooien worden door individuele mieren aangevallen of opgepakt en naar het nest gebracht. Grote prooien worden collectief aangevallen, besproeid met mierenzuur in brokken getrokken en afgevoerd. Het is maar dat de rupsen dat weten.

Ben van Drunen

Kuikens tellen

Draag zelf bij aan het jaar van de wilde eend en ga kuikens tellen bij jou in de buurt. Meer informatie over kuikens tellen (en een handige app), vind je op de SOVON-website. Voor nog meer achtergrondinformatie heeft SOVON een lezing online gezet: Lezing Jaar van de Wilde Eend. 

Natuurouders in eigen tuin

Jawel ook voor actieve natuurouders ligt hun werk stil. De basisscholen zijn gesloten. Je kleinkinderen kun je niet bezoeken. Afstand houden is het huidige motto.

Tja, wat dan met je opgedane kennis in de natuuroudercursus? Kijken in je eigen tuin! Er is van alles te zien. En dan blijkt de biologische kennis, opgedaan in de cursus, helaas niet toereikend te zijn. De natuur is veel complexer dan dat we in een korte cursus voorbij laten komen. Dat weten natuurouders ook.  Maar niet getreurd. Er is een hulplijn. Via de coördinator, generalist met een matig geheugen, komt je vraag wel bij een specialist terecht.

Zo schreef Rob van de Ven het volgende: "Inmiddels ben ik dit beestje tegengekomen. Weet jij wat het is. Ik kom er niet uit". En hij stuurde de foto hierboven. 

En ja hoor, onze specialist Louise de Kort antwoordde haast per omgaande het volgende:

"Het is de gewone Wolzwever, het is een broedparasiet.De Wolzwever legt haar eitjes in een nest van de Zandbij. De Wolzweverlarve eet eerst de voorraad  stuifmeel op dat de Zandbij voor haar eigen larve aangelegd heeft. Hierna eet de Wolzweverlarve ook nog de bijenlarve op. En dan komt er uit je insectenhotel een gewone Wolzwever tevoorschijn in plaats van een Zandbij. Ik heb dat zelf ervaren."

In mijn antwoord heb ik er toen maar een plaatje van internet bij gedaan.

Jaco Wijsman foto: Arnout de Vries, waarneming.nl

De wandeling

Tussen 1998 en 2005 namen René Bastiaanse en cameraman Léon wekelijks 400.000 kijkers mee op pad langs de mooiste plekjes van Brabant. Alle 240 afleveringen kun je nu online terugkijken: www.dewandeling.tv

Natuurouders

Natuurtip: drijvend varen

Regelmatig zie je op sloten een groen tapijt van eendenkroos maar soms is dit tapijt rood. Dan heb je niet te maken met kroos maar met kroosvaren. Een vreemdsoortig op het water drijvend varenplantje. In eerste instantie zijn de blaadjes blauwgroen, later kleuren ze rood. Op schaduwplekken blijven ze nog lang groen. Net als andere varens vormt de kroosvaren sporen. Meestal echter vermeerdert het zich vegetatief. De varen leeft in symbiose met een cyanobacterie (een blauwwier), die stikstof uit de lucht kan binden, die voor een groot deel weer wordt doorgegeven aan de varenplant. Dit verklaart mede de sterke groei van de kroosvaren, tot wel een verdubbeling in massa in twee tot drie dagen. Niet zo vreemd dat soms hele sloten vol kroosvaren liggen.

John Gallast

FS: een sloot met kroosvaren lijkt soms zo op een fietspad dat mensen de sloot in lopen. 

Ferd Sauter.